Cây đay lấy sợi: đặc điểm, ứng dụng và quy trình lấy sợi đay
Cây đay lấy sợi là một trong những loại cây truyền thống và có giá trị kinh tế cao tại Việt Nam. Phần sợi đay được chiết xuất từ phần vỏ trên thân cây đay. Đây là một loại sợi có độ bền kéo tốt, chịu lực cao và khả năng phân hủy sinh học hoàn toàn trong môi trường tự nhiên. Vì vậy sợi đay được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Hãy cùng Tre Trúc Huy Hoàng đi tìm hiểu chi tiết về cây đay gai trong bài viết sau đây.
Cây đay lấy sợi là cây gì?
Cây đay lấy sợi (Corchorus) là một loại cây công nghiệp quan trọng, đặc biệt tại các nước nhiệt đới. Nổi tiếng với sợi bền chắc, thường dùng để dệt bao tải, thảm, dây thừng, vật liệu xây dựng trang trí và các sản phẩm thủ công khác.
Cây đay lấy sợi có mấy loại?
Cây đay lấy sợi không phải là cây rau đay cho lá đùng để nấu canh. Chúng được chai làm 2 loại phổ biến là đay trắng và đay xanh. Tham khảo chi tiết về 2 loại đay trong bảng dưới đây.
| Tiêu chí | Đay trắng (đay ta) | Đay xanh (đay tây, đay lá nhỏ) |
| Tên khoa học | Corchorus capsularis | Corchorus olitorius |
| Nguồn gốc | Ấn Độ – Bangladesh | châu Phi – Ai Cập |
| Thân | thẳng, vỏ mịn | xanh, hơi cứng |
| Lá | hình trứng dài, mép lá có răng cưa nhỏ | thuôn dài, đôi khi lõm nhẹ ở gốc lá |
| Quả | tròn, gần giống viên nang nhỏ | thuôn dài hình trụ |
| Sợi | mịn, bóng, mềm, màu vàng sáng | dai nhưng thô hơn, màu vàng nâu |
| Ứng dụng | dệt vải, bao bì cao cấp, dây mỹ nghệ, đồ thủ công | bao tải, dây thừng, thảm, vật liệu công nghiệp |
| Thích hợp | Thích hợp sản xuất sợi chất lượng cao | Dùng làm sợi chịu lực, quy mô lớn |
Xem thêm: Cây cói (cây lác) là cây gì? Đặc điểm, ứng dụng, trồng và chăm sóc
Nguồn gốc và lịch sử cây đay lấy sợi
Cây đay có nguồn gốc từ khu vực Địa Trung Hải và sau đó lan rộng khắp châu Á. Lịch sử ghi nhận việc sử dụng sợi đay đã có từ hàng ngàn năm trước Công nguyên ở Ai Cập và Syria. Tuy nhiên, phải đến thế kỷ 17, ngành công nghiệp đay mới thực sự bùng nổ tại Bangladesh và Ấn Độ, biến nó thành một trong những loại sợi tự nhiên quan trọng nhất thế giới, chỉ sau bông.
Tại Việt Nam, cây đay được trồng từ lâu đời, chủ yếu ở các vùng đồng bằng sông Hồng và sông Cửu Long, ban đầu để phục vụ cho nhu cầu làm bao tải, dây thừng. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ và xu hướng sống xanh, giá trị của cây đay ngày càng được nâng cao. Cây đay – từ một cây dại đến cây công nghiệp tỷ đô.
Lợi ích của việc trồng cây đay
– Giảm hiệu ứng nhà kính: Cây đay có khả năng hấp thụ một lượng lớn CO2 từ không khí và thải ra oxy O2, góp phần tích cực vào việc giảm thiểu hiệu ứng nhà kính.
– Cải tạo đất, chống sói mòn: Cây đay ít phụ thuộc vào phân bón hóa học và thuốc trừ sâu so với nhiều loại cây lấy sợi khác. Nó còn có thể được trồng luân canh, giúp nâng cao độ màu mỡ của đất và chống xói mòn.
– Hiệu quả kinh tế cao: Cây đay là loại cây trồng ngắn ngày, có thời gian sinh trưởng nhanh. Cho năng suất cao trên một đơn vị diện tích, mang lại hiệu quả kinh tế nhanh cho người nông dân.
Ứng dụng của cây đay lấy sợi
- Công nghiệp dệt may, bao bì: sản xuất vải bọc hàng, bao tải, bao xi măng, bao gói nông sản. Làm dây đay, dây thừng, dây buộc hàng.
- Thời trang, may mặc: làm túi xách, balo, giày dép, mũ, áo.
- Nội thất, trang trí: Làm thảm, rèm, khăn trải bàn, tấm ốp tườnn, dây trang trí.
- Nông nghiệp: sản xuất dây buộc, tấm phủ chống cỏ, giữ ẩm đất từ sợi đay, lưới bảo vệ cây, lưới che phủ đất, ủ làm phân hữu cơ.
- Vật liệu sinh học, công nghệ: sản xuất vải địa kỹ thuật bằng đay. Vật liệu composite kết hợp polymer. Tấm cách âm, cách nhiệt sinh học. Bột đay làm vật liệu giấy sinh học, bao bì xanh.
- Thủ công mỹ nghệ: Đan giỏ, dây móc treo cây, hộp quà, giỏ quà, đồ trang trí quà tặng.
- Ứng dụng khác: Ngọn non (đay xanh) có thể dùng để nấu canh. Than, bã đay làm chất đốt sinh học. Bột thân đay làm nguyên liệu giấy.
Xem thêm: Những loại dây sợi tự nhiên thường dùng trong handmade, trang trí mộc
Quy trình sản xuất sợi đay
- Thu hoạch: Sau khi trồng từ 3-4 tháng, cây đay được cắt sát gốc khi đạt độ cao và độ già. Sau đó thân cây đay được bó lại thành từng bó.
- Ngâm nước: Những bó đay được ngâm trong nước (ao, hồ, sông, suối hoặc bể chứa) từ 10 đến 20 ngày. Quá trình ngâm giúp vi sinh vật phân hủy lớp keo (pectin) liên kết giữa sợi và thân gỗ, làm cho sợi dễ dàng tách ra.
- Tách và rửa sợi đay: Sau khi ngâm, người thợ dùng tay hoặc công cụ để tách lớp vỏ chứa sợi ra khỏi lõi gỗ. Sợi đay sau đó được rửa sạch nhiều lần bằng nước để loại bỏ tạp chất và bã thực vật.
- Phơi khô: Sợi đay được phơi dưới ánh nắng tự nhiên cho đến khi đạt độ ẩm thích hợp.
- Đóng gói và phân loại: Sợi khô được kiểm tra, phân loại theo chất lượng (độ dài, độ mảnh) và đóng gói và lưu kho.
Lời kết
Qua bài chia sẻ trên của Tre Trúc Huy Hoàng, chắc hẳn quy độc giả đã có thêm những thông tin hữu ích về cây đay lấy sợi. Một trong những nguyên liệu tự nhiên quan trọng hàng đầu hiện nay để lấy sợi. Làm nguyên liệu cho rất nhiều lĩnh vực từ dệt, may, nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng, trang trí, thủ công mỹ nghệ,…
Bài viết liên quan: