Cây tre – Tìm hiểu về công dụng, giá trị và ý nghĩa cây tre

Cây tre rất quen thuộc với người dân Việt Nam và đã trở thành một phần văn hóa của nước ta, gắn liền với làng quê Việt Nam và xuất hiện trong ca dao, tục ngữ. Nhưng không phải ai cũng có thông tin chính xác về cây tre. Những bài viết về nguồn gốc của cây tre Việt Nam, đặc điểm và cách sử dụng dưới đây sẽ giúp bạn có những thông tin đầy đủ nhất.

Nguồn gốc cây tre

Cây tre được tìm thấy nhiều ở Đông Á thuộc khu vực Châu Á – Thái Bình Dương. Các nước Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Úc và Hàn Quốc là những nơi có lượng tre lớn. Các khu vực của châu Mỹ, chẳng hạn như Chile, dãy núi Andes, Mexico và Đông Nam Hoa Kỳ, cũng là nơi có nhiều loại cây này. 

Hiện vẫn chưa rõ nguồn gốc của cây tre. Tuy nhiên, Tre thường mọc ở các vùng nhiệt đới ôn đới ẩm và khí hậu ôn đới ôn hòa. Các khu vực còn lại cũng có nhiều loại tre khác nhau, từ vùng núi mát mẻ đến các vùng nhiệt đới và cao nguyên.

Tre là tên gọi chung của một nhóm thực vật thuộc họ Tre của họ lúa. Tre là cây thân gỗ lâu năm, có phần bên trong rỗng và rễ chùm. Thân tre chia thành từng đốt, có các mấu mắt mọc thành từng đốt, vỏ ngoài màu xanh lục. 

Thuyết mình về cây tre (đặc điểm hình thái)

Thân tre

Thân tre mọc thành cụm: sự phát triển đặc trưng của một số loại tre như cây lồ ô, tre gai… Thân cây thường có dạng hình trục chia làm hai phần gồm phần thân và phần thân ngầm.

Thân rễ tre mọc phân tán: Thân ngầm thường mọc ngầm và lan xuống đất. Do măng có thể mọc từ thân cây và phát tán ngầm trong đất nên các thân khí sinh tre không có cụm và phân bố chủ yếu trong rừng. 

Thân khí sinh: Chủ yếu gồm phần thân và phần gốc thân. Thân tre ở trên mặt đất, cao khoảng 1-20m, đường kính khoảng 1-25m, hình tròn, nhưng cũng có một số hình dạng đặc biệt khác.

Lá tre

Thông thường, lá tre không có lông tơ, cấu tạo gồm 2 phần là lá và bẹ lá. Phiến lá thường có 3-5 đường gân song song. Bẹ lá dài, hình lòng máng, gắn trên cành từ chỗ nối giữa bẹ và phiến, gọi là cuống lá, chiều dài cuống chỉ vài mm.

Cây tre có hoa không?

Hoa tre có hình dạng độc đáo và có thể kết thành quả giống như cây lúa. Các bộ phận của hoa bao gồm: nhị, nhụy, hoa. Bao hoa thường có ba loại mày: mày trong, mày ngoài, mày cực nhỏ. Bộ nhị thường có 3-6 nhị, nhị dài, phần đầu mang hai bao phấn. Nhụy có bầu, cột nhụy sẽ có khoảng từ 1-3 núm nhụy.

Tre có quả không?

Tre là loài cây cứ 100 năm mới nở hoa một lần và kết trái. Tre là một loại cây rất đặc biệt, cần khoảng 5 năm thì cây tre mới trưởng thành. Cây phát triển rất nhanh và mạnh, nhưng phải từ 60 đến 100 năm tre mới ra hoa một lần.

Cây tre rễ cọc hay rễ chùm

Tre thuộc loại rễ chùm, mọc ra từ thân ngầm của cây để hút chất dinh dưỡng và nuôi dưỡng thân cây. Số lượng rễ trong bộ phận của thân khí sinh thay đổi tùy thuộc vào điều kiện của đất và kích thước của phần thân khí sinh. Phần này thường tập trung rễ của nhiều loại cây. Sau hơn 6 năm tuổi, số lượng rễ và lông hút cũng giảm đi đáng kể.

Xem thêm: Cây trúc

Cây tre Việt Nam có bao nhiêu loại?

Một số loại tre phổ biến nhất ở Việt Nam bao gồm: tre điền trúc, tre lục trúc, tre mạnh tông, tre gai, tre vàng, tre nứa, tre ngà, tre bầu, tre cảnh, tre hồ lô, cây tre trăm đốt. Đây đều là những loại tre quen thuộc từ lâu và gắn bó với người dân… Đây đều là những cây tre gắn bó quen thuộc với người dân nước ta. Vì được trồng phổ biến ở Việt Nam nên bạn có thể mua tre cảnh ở bất cứ đâu trên cả nước.

Công dụng của cây tre

Lá tre có thành phần dược liệu được sử dụng trong việc chữa bệnh cho nam giới trong bài thuốc nam thời xưa. Phần tre mới mọc được gọi là măng và là một loại thực phẩm rất phổ biến được sử dụng để chế biến các món ăn khác nhau. 

Các sản phẩm từ tre được sử dụng rất phổ biến: đũa, đồ mỹ nghệ, phên tre, cót tre, ván tre ép, sàn gỗ tre, mê bồ tre,… Những bụi tre quanh làng mọc thành cụm để chống sạt lở và tạo bóng mát. Tre có ý nghĩa rất lớn trong đời sống văn hóa của người Việt Nam. 

Ngoài ra những cây tre tươi có kích thước lớn được cắt ra thành từng ống dùng để nướng thịt và nấu cơm lam. Thời gian gần đây nhu cầu mua ống tre tươi để nướng gà, nướng thịt đang tăng cao. Những món ăn được làm từ ống tre luôn mang tới một hương vị độc đáo riêng.

Trữ lượng tre Việt Nam

Tài nguyên tre Việt Nam hiện có 1.489.068 ha, chiếm 4,53% diện tích rừng cả nước. Tổng dự trữ là 8.400.767.000 cây. 

Rừng tre mọc tự nhiên 1.415.552 ha, chiếm 14,99% tổng diện tích rừng tự nhiên. Trong số 8.304.693.000 cây còn lại, có 789.221 ha rừng thuần loại, chiếm 8,36% diện tích rừng tự nhiên. Khu bảo tồn 5.863.091.000 bao gồm 626.331 ha rừng hỗn giao tre nứa, gỗ, chiếm 6,63% diện tích rừng tự nhiên và có 2.441.602.000 trữ lượng. Rặng tre do người dân canh tác có diện tích 73.516 ha, tương đương 4,99% diện tích rừng trồng và 96.074.000 cây được bảo vệ. 

Diện tích trồng rừng là 5,06% tổng diện tích rừng tre. Tuy nhiên, trữ lượng tre trồng chỉ bằng 1,16% trữ lượng tre mọc tự nhiên.

Giá trị kinh tế

Theo phong tục dân gian, tre có thể làm nhà, làm hàng rào bằng tre, làm cầu, tre khô trang trí, làm nghề đan tre, mỗi năm mỗi hộ thu nhập hơn 300.000đ. Ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, mỗi hộ trồng 5 bụi tre, mỗi bụi 25 cây, mỗi cây được 8.000 đồng. Mỗi năm, mỗi bụi tre bán ra thị trường, họ kiếm được 20.000 đồng một bụi, và mỗi công nhân khai thác tre cũng kiếm được hàng trăm nghìn đồng.

Ý nghĩa của cây tre

Trong văn hóa dân gian

Tre Việt Nam tượng trưng cho một biểu tượng phi thường, nhưng không vì thế mà kém mềm mại. Tre trúc tượng trưng cho những quân tử mạnh mẽ, kiên cường, chịu đựng mọi hoàn cảnh. Tre được coi là may mắn và vững chắc trong phong thủy. Mang lại sức khỏe, hạnh phúc, tình yêu và thịnh vượng.

Trong chiến tranh

Qua nhiều câu chuyện cổ tích tiêu biểu, Tháng Gióng đã dùng tre đánh tan hàng vạn quân xâm lược. Trong chiến tranh hiện đại, tre có vai trò vô cùng quan trọng. Tạo thành lũy tre làng chống lại kẻ thù và tạo ra vũ khí từ tre: nỏ, cung tên… giúp đẩy lùi nhiều lực lượng khác đã xâm lược nước ta.

Biểu tượng cây tre

Ở Ấn Độ: Tre là biểu tượng của tình bạn, sự gắn kết bởi tre mọc thành cụm sát nhau. 

Tại Trung Quốc: Tre là biểu tượng của sự chính trực vì rất thẳng và có tuổi thọ cao. Tại Việt Nam: cây tre là biểu tượng của sự chân thành, giản dị và kiên cường, đồng thời là biểu tượng của tinh thần dân tộc. Hình ảnh tre như tình làng nghĩa xóm, hiện thân của tâm hồn người Việt, cũng là biểu tượng của làng quê Việt Nam.

Lời kết

Cây tre có khả năng phát triển tốt, có khả năng tái sinh nhanh. Tuy nhiên, cần phải có một phương pháp khai thác hợp lý để có thể duy trì nguồn cung. Tre rất hữu ích đối với cuộc sống của chúng ta. Mong rằng bài viết này của Tre Trúc Huy Hoàng đã giúp bạn hiểu hơn về cây tre Việt Nam.